De rijke geschiedenis van Nederlands nationale luchthaven in vogelvlucht: Van modderpoel naar mondiale luchthaven
Schiphol begon in 1916 op een drooggemalen stuk grond in Haarlemmermeer. Door lef en pioniersgeest is de nationale luchthaven van Nederland in ruim 100 jaar uitgegroeid tot een wereldspeler van formaat.
100 jaar Schiphol in 100 seconden
De jaren 10
-
1916
Boer Knibbe uit Haarlemmermeer ziet in januari 1916 een militair op zijn land verschijnen. Kolonel Walaardt Sacré is op zoek naar een locatie voor een vliegterrein. Voor 55.290 gulden (omgerekend ongeveer €450.509) verkoopt Knibbe zijn land van ongeveer 12 hectare (ongeveer 18 voetbalvelden). Op 19 september 1916 landen hier de eerste militaire vliegtuigen. Dit is het begin van Schiphol als militair vliegveld. De uitbreiding van Schiphol gaat snel en in 1917 is Schiphol een van de grootste vliegvelden van Europa.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1916
Ook al in de beginjaren van Schiphol komen er klachten van omwonenden – niet vanwege de geluidsoverlast, maar vanwege de militairen. De streng gereformeerde gemeenschap is niet blij met de indringers. Deze jongemannen versieren ook nog eens de plaatselijke meisjes.
© Foto: Schiphol
-
1919
Na de Eerste Wereldoorlog blijft Schiphol eerst nog een militaire basis. Maar omdat er geen oorlog meer is, worden de gevechtsvliegtuigen ingezet om vracht, post en passagiers te vervoeren. Het vliegveld verandert steeds meer in een burgervliegveld. In 1923 vertrekt de Luchtmacht officieel uit Schiphol.
© Foto: Schiphol
De jaren 20
-
1923
In de eerste jaren heeft Schiphol nog geen verharde landingsbanen. Dat geeft problemen, want het grondwater staat hoog en de vliegtuigen worden steeds zwaarder. Het drassige vliegveld heeft verschillende bijnamen: ‘Moeras Schiphol’ en ‘Schiphol Modderhaven’. Fransen hebben het zelfs over ‘Schiphol-les-Bains’: Badplaats Schiphol.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1926
Op 1 april 1926 wordt de overeenkomst getekend: Schiphol is van Amsterdam. Hiervoor was de luchthaven nog in handen van het ministerie van Oorlog. De gemeente gaat meteen aan de slag, want in 1928 komen de Olympische Spelen naar Amsterdam. Het veld en de toegangswegen worden verbeterd. Er wordt een betonnen platform aangelegd. En er komt een stationsgebouw met verkeerstoren. In 2007 bouwt Aviodrome een replica van dit stationsgebouw.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1928
Dit jaar zijn de Olympische Spelen in Amsterdam. De uitbreidingen komen in een stroomversnelling en zijn net op tijd af voor het begin van de Spelen. Het passagiersvervoer neemt met ruim een kwart toe ten opzichte van 1927. Het vrachtvervoer stijgt met 60 procent tot 798 ton.
© Foto: Schiphol
De jaren 30
-
1937
In 1937 treedt de Luchtvaartrampenwet in werking. Deze wet is ontworpen na een aantal ernstige vliegtuigongelukken. Het onderzoek naar ongevallen moet voortaan professioneler verlopen. Daarom wordt ook de Raad voor de Luchtvaart ingesteld. Deze Raad onderzoekt de oorzaak van ongelukken en hoe deze zoveel mogelijk kunnen worden voorkomen.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1939
In 1939 mobiliseert Nederland door de dreigende oorlog. De Luchtvaartafdeling der Koninklijke Landmacht heeft een aantal vliegtuigen op Schiphol staan. Verder blijft het vliegveld vrijwel tot het laatste moment draaien als een burgerluchthaven. Landidentificatie op de vliegtuigen is wel verplicht. De dienst Berlijn-Amsterdam was wegens de oorlogssituatie stilgelegd, maar heropent op 15 maart 1940 zelfs. Pas op 6 mei wordt begonnen met een versterking van Schiphol.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
De jaren 40-45
-
1940
Op 10 mei 1940 valt Duitsland Nederland aan. De Duitse luchtmacht bombardeert een aantal strategische plekken, waaronder Schiphol. Na de Nederlandse capitulatie op 15 mei 1940 herstellen de Duitsers de schade snel en gebruikt de Luftwaffe Schiphol als vliegbasis. Nieuwe naam: Fliegerhorst 561. De Fliegerhorst is in de oorlog het zwaarst verdedigde Duitse vliegveld in Europa. Op het hoogtepunt van de luchtoorlog in 1943 staan er 70 militaire Duitse vliegtuigen.
© Foto: Schiphol
-
1943
Schiphol is een belangrijke luchthaven voor de Duitsers. Op 13 december 1943 bombarderen 200 Amerikaanse bommenwerpers daarom Schiphol. Er vallen bijna 1600 bommen. Het vliegveld lijdt grote schade en verliest zijn strategische waarde.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1944
In 1944 lijkt het verlies van de Duitsers in zicht te komen. De bezetters vrezen dat Schiphol een uitvalsbasis voor de geallieerden zal worden. Om dit te voorkomen vernietigen Duitse Sprengkommando’s de overgebleven banen. Schiphol was al zwaar gehavend, maar is nu geheel onbruikbaar gemaakt.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
De jaren 45-49
-
1945
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog ligt Schiphol in puin. Het vliegveld is tijdens de oorlog herhaaldelijk gebombardeerd. Als klap op de vuurpijl maken de Duitsers de luchthaven onklaar als ze aan het eind van de oorlog voor de Britten en Amerikanen op de vlucht moeten. Maar Nederland bouwt in razend tempo het vliegveld weer op en op 8 juli 1945 landt op Schiphol alweer het eerste vliegtuig.
© Foto: Openbeelden.nl
-
1945
Schiphol werkt in de eerste vredesmaanden hard aan de wederopbouw. De luchthaven herstelt de landingsbanen en plaatst barakken om passagiers en vracht tijdelijk onder te brengen. Deze reeks barakken vormen een nieuwe straat met de toepasselijke naam: ‘Vrijheidsstraat’.
© Foto: Schiphol
-
1945
Na de Tweede Wereldoorlog wil de regering snel duidelijkheid over de toekomst van het luchtverkeer. Er moet een centrale luchthaven worden aangewezen. Vliegveld Soesterberg heeft niet genoeg uitbreidingsmogelijkheden en ook de vliegvelden bij Deelen, Eindhoven, Gilze-Rijen en Twente voldoen niet aan de eisen. Op 8 november 1945 benoemt de regering Schiphol tot ‘wereldluchthaven van Nederland’.
© Foto: Schiphol
-
1949
In 1949 presenteert havenmeester Jan Dellaert zijn eerste uitbreidingsplannen voor de luchthaven. Op het vliegveld moeten naast een moderne verkeerstoren zes tot tien start- en landingsbanen rond een nieuwe terminal verschijnen. Ook een nieuwe snelweg en een spoorbaan tussen Amsterdam en Den Haag staan op Dellaerts verlanglijstje. De kosten voor de ambitieuze plannen bedragen 95 miljoen gulden. Dat is net iets te veel. Schiphol start met 4 landingsbanen in alle 4 de windrichtingen. Vliegtuigen kunnen zo bij draaiende winden makkelijker landen. In het midden ligt het centrale stationsgebouw. De ontwerpen van Dellaert vormen de basis voor het huidige Schiphol.
© Foto: Schiphol
De jaren 50
-
1950
In 1950 opent de verkeerstoren op Schiphol. Deze blijft in gebruik tot de opening van de nieuwe luchthaven in 1967. Nu zit er een restaurant in en sinds 2013 de Flight Simulator Training (FST).
© Foto: Schiphol
-
1955
Schiphol groeide in de jaren ’20 uit tot een grote toeristische attractie, zoals je op de foto kunt zien. In 1955 komen er meer dan een miljoen betalende dagjesmensen op Schiphol. Meer dan in het Rijksmuseum. Lang niet iedereen kan zich veroorloven om te vliegen, maar een bezoek aan Schiphol is al een bijzonder uitje. In deze periode is de opbrengst van het dagtoerisme één van de belangrijkste inkomsten voor de luchthaven.
© Foto: Stadsarchief Amsterdam
-
1957
In 1957 openen op Schiphol de eerste belastingvrije winkels. Een fles jenever kost dan 4 gulden en een fles whisky 8 gulden. In het eerste jaar is de totale omzet van de taxfreeshops omgerekend ongeveer 3 miljoen euro. 50 jaar later is dat 400 miljoen euro.
© Foto: Schiphol
-
1958
De komst van de straalmotor luidt een nieuw tijdperk in. Straalvliegtuigen vliegen hoger en sneller dan propellervliegtuigen en zijn ook veel zwaarder. De start- en landingsbanen van Schiphol moeten daarom op de schop. De luchthaven krijgt een nieuwe betonnen baan van 3300 meter lang. Nu kan ook het Russische straalvliegtuig de 'Tupolev' van Aeroflot op Schiphol landen.
© Foto: Schiphol
De jaren 60
-
1966
In de plannen van Jan Dellaert uit de jaren 40 ligt het nieuwe stationsgebouw centraal op de luchthaven. De vliegtuigen kunnen zich vanaf de omliggende landingsbanen opstellen aan de pieren. In 1963 begint de bouw. Architect is Marius Duintjer. Vormgever Kho Liang Ie ontwerpt de moderne inrichting. Koningin Juliana verzorgt in 1967 de feestelijke opening van het stationsgebouw.
© Foto: Schiphol
-
1967
Na de oorlog werkt Schiphol met man en macht aan de uitbreiding en modernisering van de luchthaven. In april 1967 breekt eindelijk het grote moment aan: het nieuwe Schiphol is af. Althans voorlopig, want Schiphol is nooit af. Koningin Juliana woont de officiële opening bij. Het oude Schiphol-Oost is nog steeds volop in gebruik. Er staan hangars voor vliegtuigreparaties en bedrijfskantoren.
© Foto: Schiphol
De jaren 70
-
1973
Arabische landen stellen een olieboycot in omdat Nederland Israël steunde tijdens de Jom Kipoeroorlog van 1973. Door de stijgende brandstofprijzen en teruglopende passagiersaantallen komt er op Schiphol een einde aan een aantal uitbreidingsprojecten. Andere plannen gingen door en daar waren hoge inkomsten voor nodig. Ondanks het flink opschroeven van de havengelden lijdt Schiphol verliezen.
© Foto: Schiphol
-
1975
Na de oorlog neemt het vliegverkeer in rap tempo toe. In 1975 opent het nieuwe, in grootte verdubbelde, stationsgebouw. Ook is er inmiddels een nieuwe pier in gebruik. Propellervliegtuigen hebben plaatsgemaakt voor straalvliegtuigen. De nieuwe D-pier faciliteert deze grote jumbojets.
© Foto: Schiphol
De jaren 80
-
1980
In de jaren ’80 groeit de concurrentie. Europese luchtvaartmaatschappijen richten hun lijnen in naar het hub-and-spoke-concept. Passagiers die vanaf verschillende vliegvelden vertrekken, maar eenzelfde bestemming hebben, vliegen eerst naar een verzamelplaats (de 'hub'). Daar stappen ze over en vertrekken dan samen naar hun eindbestemming. Schiphol wordt één van de grote Europese hubs. In 1988 merkt de Rijksoverheid Schiphol vervolgens aan als ‘mainport’: een internationaal knooppunt van lucht-, weg- en spoorverbindingen en motor voor de Nederlandse economie.
© Foto: Schiphol
-
1989
In 1989 presenteert Schiphol het Masterplan Schiphol 2003. De komende 15 jaar zal de luchthaven grootscheeps worden uitgebreid. Schiphol benadrukt het economische belang van de luchthaven voor Nederland en neemt tegelijkertijd milieumaatregelen. Er is echter ook veel protest. Op de foto zie je de bouw van een nieuwe pier.
© Foto: Schiphol
De jaren 90
-
1991
In 1991 wordt de nieuwe verkeerstoren op Schiphol Centrum in gebruik genomen. Koningin Beatrix verricht de officiële opening. De Schipholtoren is met 101,7 meter op dat moment de hoogste verkeerstoren ter wereld. Later is de toren in hoogte gepasseerd door de verkeerstorens van de luchthavens van Wenen (109 meter), Bangkok (132 meter) en Vancouver (142 meter).
De bouw van de nieuwe verkeerstoren was onderdeel van het Masterplan uit 1988. De uitbreiding die in het Masterplan werd voorzien, maakte de komst van een nieuwe toren noodzakelijk, om de verkeersleiders van Luchtverkeerleiding Nederland (LVNL) altijd een onbelemmerd zicht te geven op de platformen en de rij-, start- en landingsbanen.
© Foto: Schiphol
-
1997
Met het AirportCity-concept wil Schiphol meer zijn dan alleen een plek waar passagiers vertrekken, aankomen of overstappen. Het doel is om van de luchthaven een soort stad te maken die dag en nacht leeft. Er moeten voorzieningen en faciliteiten voor iedereen zijn. Winkels, restaurants en hotels, maar ook banken, een bibliotheek, museum en casino.
© Foto: Schiphol
De jaren 00
-
2002
In 2002 opende het Rijksmuseum een filiaal op Schiphol. Daarmee is de luchthaven de eerste ter wereld met een kunstmuseum. Passagiers die reizen vanaf Amsterdam of daar over moeten stappen, kunnen achter de kaartcontrole wisselende exposities over Hollandse meesters bekijken.
© Foto: Schiphol
-
2003
De vijfde hoofd start - en landingsbaan van Schiphol wordt in 2003 geopend. Omwonenden konden suggesties leveren voor een naam. Uit deze inzendingen werd ‘Polderbaan’ gekozen. De Polderbaan is aangelegd om het vliegverkeer zo veel mogelijk over minder dichtbevolkte gebieden te laten vliegen. Er zijn echter ook protesten van omwonenden en milieuactivisten. Met 3800 meter is de Polderbaan de langste landingsbaan op Schiphol. De Polderbaan ligt het verst van het vliegveld af en taxiën naar de pieren duurt daarom langer.
© Foto: Schiphol
De jaren 2010
-
2010
Schiphol is de eerste luchthaven met een eigen bibliotheek. In de Airport Library kunnen passagiers van intercontinentale vluchten de Nederlandse cultuur ontdekken terwijl ze op hun (vervolg)vlucht wachten. Er is een breed aanbod aan vertaalde Nederlandse boeken, fotoboeken, filmpjes, kleine exposities en muziek van Nederlandse musici.
© Foto: Schiphol
-
2014
Op 17 juli 2014 stort een Boeing 777 van Malaysia Airlines neer in Oekraïne. Het toestel, met registratienummer MH17, is op 10 kilometer hoogte uit de lucht geschoten door een luchtdoelraket. In Oekraïne zijn dan al een paar maanden gewapende conflicten. Het vliegtuig was onderweg van Schiphol naar Kuala Lumpur. Alle 298 inzittenden (onder wie 193 Nederlanders) komen om het leven. Over de toedracht van de ramp is nog steeds veel onduidelijk.
© Foto: Schiphol
-
2015
Schiphol heeft nog 2 bewoners. Jo (84) en Wout de Rooij (88) wonen naast de Schipholweg. Ze zijn er na hun huwelijk in 1955 komen wonen. Hun 3 kinderen (op de foto) zijn in dit huis geboren en getogen. Alles om hen heen is veranderd. Toch wonen ze er nog altijd met veel plezier.
© Foto: Schiphol
-
2015
Vroeger hadden alle 71 gates buiten het Schengengebied op Schiphol een eigen veiligheidscontrole. Door het bouwen van centrale securityfilters gaat de controle nu efficiënter. In het Schengengebied bestonden ze al. Na het inchecken doorloop je een automatisch securityproces en kom je langs de paspoortcontrole. De controle bij de gate is afgeschaft.
© Foto: Schiphol