Aan tafel!

Het Amsterdamse Rijksmuseum is het grootste museum van Nederland. Binnen deze muren maak je een reis door de Nederlandse kunstgeschiedenis – van de middeleeuwen tot nu.

rijksmuseum algemeen 1320

In de tentoonstelling die we hebben samengesteld, zie je een selectie van schilderijen uit de 17e eeuw. Stillevens en dagelijkse taferelen die ons een kijkje in het verleden geven, en ons leren over de eetcultuur van toen. Ook al is het een vertekend beeld van de werkelijkheid, toch kunnen we er veel van leren. Zo kom je te weten wat mensen aten, wie de ingrediënten verkocht en waar het eten vandaan kwam.

Mensen van over de hele wereld kwamen in Nederland samen. Zo werd ons land een verzamelpunt van culturen, smaken en producten. De handel met niet-Europese landen groeide, en dat zag je terug op tafel. Zo werd Chinees porselein een must-have voor rijke burgers, en werden lokale producten gecombineerd met voedsel van over de hele wereld. Zout, peper en geïmporteerde specerijen gaven maaltijden smaak.

Vismarkt - Cornelis Dusart

Olieverf op canvas, 1683

De vrouw op dit schilderij maakt vissen schoon bij haar marktkraam. Het was in deze tijd heel normaal voor vrouwen uit de middenklasse om hun brood te verdienen met de verkoop van eten en goederen. Sterker nog, ze vormden de meerderheid binnen de vishandel. Het werk varieerde: van verkopen en bezorgen tot vismanden leveren.

Rijksmuseum Schiphol: Vismarkt - Cornelis Dusart

Stilleven met vruchten - Pieter Gallis

Olieverf op canvas, 1673

Toen we deze fruitsoorten in Nederland leerden kennen, werden ze al duizenden jaren gekweekt. Druiven kwamen oorspronkelijk uit Spanje en Italië, perziken uit China en meloenen uit Perzië, India of Zuid-Egypte. Dankzij de wereldhandel kwam dit ‘nieuwe fruit’ ook terecht in de keukens van rijke Noord-Europese burgers – én op hun stillevens.

Rijksmuseum Schiphol: Stilleven met vruchten - Pieter Gallis

Stilleven - Pieter Gallis

Olieverf op canvas, 1667

Op dit schilderij komen twee werelden samen: een krab uit de Middellandse Zee ligt naast een porseleinen kom uit China. Vóór de 17e eeuw was dit aardewerk zeldzaam in Europa, maar vanaf 1602 begon de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) grote hoeveelheden te verschepen – naar Nederland en andere delen van de wereld. Het was alleen wel prijzig, dus er ontstond al snel een betaalbaar alternatief: Delfts aardewerk.

Rijksmuseum Schiphol: Stilleven - Pieter Gallis

De haringkoopvrouw - Gabriël Metsu

Olieverf op paneel, 1661-1662

Kritisch inspecteert de vrouw links op dit schilderij de haring die de handelaar haar aanbiedt. In de 17e eeuw werd vis in Nederland vooral ‘s ochtends en ‘s middags gegeten – in tegenstelling tot nu. Bovendien was er een overvloed aan verse vis op katholieke vastendagen, zoals de vrijdag. Op die dagen werd er geen vlees gegeten.

Rijksmuseum Schiphol: De haringkoopvrouw - Gabriël Metsu

Man en vrouw aan de maaltijd - Gabriël Metsu

Olieverf op doek op paneel, 1650-1660

Op tafel staat een bord met ham, kaas en brood. Een typisch ontbijt voor de gemiddelde familie in deze tijd – soms aangevuld met vis. De vrouw staat op het punt wat bier in haar flûte te schenken. Water dronken ze in die tijd nauwelijks, maar bier was heel populair en werd de hele dag door geschonken. Vrouwen bakten het brood én brouwden het bier.

Rijksmuseum Schiphol: Man en vrouw aan de maaltijd - Gabriël Metsu

Stilleven met vruchten, oesters en een porseleinen kom - Abraham Mignon

Olieverf op paneel, 1660-1679

Deze zorgvuldig gedekte tafel, heeft in het echt waarschijnlijk nooit bestaan. Maar de afgebeelde etenswaren werden wél daadwerkelijk bij de rijken geserveerd. Vers fruit en oesters spoelden ze weg met een goed glas wijn. Veel producten en grondstoffen werden uit buurlanden geïmporteerd. Zo werd brood bijvoorbeeld lokaal gebakken, maar kwam het graan uit landen aan de Oostzee.

Rijksmuseum Schiphol: Stilleven met vruchten, oesters en een porseleinen kom - Abraham Mignon

Een landman met een vrouw en kind - David Teniers II

Olieverf op canvas, 1650-1655

Op dit schilderij zie je een klein stilleven van pannen, kannen en groenten. Naast de groene kolen op het vat liggen artisjokken. Deze groente kwam oorspronkelijk uit het Middellandse Zeegebied, en werd pas aan het eind van de 16e eeuw in Noord-Europa geïntroduceerd. Wortelen, kolen en artisjokken werden allemaal in de herfst geoogst.

Rijksmuseum Schiphol: Een landman met een vrouw en kind - David Teniers II

Stilleven met roemer - Jan Jansz van de Velde III

Olieverf op canvas, 1651

Op dit schilderij zie je de rijkdom aan producten die door verschillende handelsmaatschappijen naar Nederland werden gebracht. Zo bracht de West-Indische Compagnie (WIC) tabak en zout mee. Tabak kwam voornamelijk uit Zuid-Amerika. Zout importeerden we tot de Tachtigjarige Oorlog uit Spanje en Portugal, daarna uit Brazilië en Kaapverdië. Handel was in deze tijd dé motor van de Nederlandse welvaart.

Rijksmuseum Schiphol: Stilleven met roemer - Jan Jansz van de Velde III

Dutch Design

ST DutchDesign 117

Dutch Design

van kunst tot design
Bekijk de collectie